BÀNARI. Concruida sàpadu sero sa sèrie de initziativas organizada dae s'amministratzione comunale e dae sa cooperativa Ypnos ammentende s'iscritora nugoresa Gràtzia Deledda. S'abboju, in sa piatza de Santu Larentu, at bidu sa presèntzia de su coro polifònicu locale, “Su Cuncordu banaresu”, chi, dirigidu dae su mastru Serra e presentadu dae sa presidente Maria Antoniedda Ledda, s'est esibidu cun bator cantones (duas de sas cales – “Janas” e “Pitzinnu puzone” - iscritas dae su cantore Graziano Nieddu). Ant sighidu sa presentada de su progetu dae parte de Maria Vittoria Porcu e sos saludos de s'assessore a sa cultura Antonio Carboni: ambos duos ant isgiaridu s'orìgine e sas finalidades de sos traballos fatos – in s'àndala de sas punnas culturales de custa amministratzione - a comintzare dae s'ammentu de Juanne Maria Angioy e de sa sarda rivolutzione e dae su murale fatu dae sos pitzinnos banaresos. Su coro de s'initziativa in sas relatas de Neria De Giovanni, presidente de s'Assòtziu internatzionale de sos crìticos literàrios, màssima esperta de s'òpera deleddiana e diretora de su "Portale Letterario" de sa rete .Net. In sos interventos suos sos contos in pitzu de sa vida de s'iscritora, de su cuntestu sotziale chi beniat descritu in sos romanzos suos, de sa coghina sarda protagonista in su libru de De Giovanni “A tavola con Grazia”. E dae cussu libru sunt istadas lèghidas unas cantas pàginas: in italianu e in sardu, gràtzias a sas bortadas de Mauro Piredda e Carla Porcheddu.

Inoghe in suta sas tradutziones, iscritas in limba sarda comuna e lèghidas sighende sa pronùntzia locale banaresa.

Sa rebota de sas festas

Pro sa festa de Santu Nastasiu sas famìllias, finas sas chi fiant sas prus pòveras de sa bidda, finas sas chi fiant càrrigas de dèpidos o chi aiant sos fìgios istudiende, aparitzaiant sa mesa ammuntonende·bi pane, tageris càrrigos de petza arrustida in s'ispidu, casu, gioddu, binu e mele, e aberiant sa ghenna a chie cheriat intrare a rebotare. Sos istràngios bènnidos dae sas biddas a curtzu, sos pòveros e sos birbantes de sa bidda acudiant che a sas muscas: prus issos beniant e prus sos padronos fiant cuntentos. De prus: a borta de die, in su mentres chi sas campanas sonaiant a machine e pariant annuntziende su comintzu de su regnu de Deus in cussu mundu tristu, cantos intreos de petza ula e colunnas de pane de pane beniant frunidas, in partes uguales (pro cussu sa festa si naraiat “de su corriolu”) a sos istràngios e a sos pòveros chi, gasi, nche giughiant a domo, a sos betzos invàlidos, a sos malàidos, a sas fèminas birgongiosas, sa chena e finas su bustu pro s'incras.
Segnora Rughitta, sa mugere de su propietàriu Antine Faedda, teniat meda a custa festa chi li permitiat de mustrare a sa bidda su benèssere suo e su de non carculare su dinare finas sena èssere nòbiles.
(dae sa novella “Un po' a tutti”, dae sa regorta “Chiaroscuro”, 1912)

Sa rebota cun sos amigos

Una de custas gitas est de ammentare, finas ca est istada fata in bona cumpangia. Ultres a su frade de Antoninu bi fiant àteros amigos de Andria, belle totus dischentes faltados chi a sa pomposidade matanosa de su vocabulàriu preferiant sa fisarmònica e s'Odissea si la creaiant issos etotu leende·si a pùngios pro carchi bella Elene de bidda torrende·si posca a cuncordare in ispuntinos in ue sos ossos de sos angiones arrustidos in sa frama bia s'ammuntonaiant in suta de sos issoro pees che in sas mensas de sos eroes de Omeru.
Una de cussas rebotas fiat ammaniada pro cussa die in su cuile de sas tancas de sos babbos de Andria e de Còsima. A sos porcàrgios, chi aiant finidu s'istajone issoro, poniant in fatu sos pastores. Sas berbeghes paschiant s'iscareu sicu cun sos cambos longos e indeorados chi tzocaiant intre sas dentes de sas bèstias che a grissinos. Sas cabras nieddas cun sas concas diabòlicas pariant disegnos in sas rocas biancas. (...)
Ma sa rebota fiat istada serbida in s'ispiatzu, est a nàrrere in terra, totu inghiriada dae unu colondradu de truncos che a unu salone regale: pro Còsima Andria aiat preparadu una sedda e una bèrtula, e una poltrona còmoda; e su mègius bucone fiant pro a issa: pro a issa su rungione de s'angione, modde e durche che a una suerva cota dae su sole, pro a issa su cùcuru de su casu arrustidu in s'ispidu, pro a issa su prus galanu de sos budrones de ua primaria giuta a posta pro a issa dae su frade premurosu. (...)
(dae su romanzu Cosima, 1937)

S'ismùrgiu

(...) Como issa coghet atenta su late in su forreddu subra su forru mannu: pro s'illieròngiu de sa mere s'at postu sas iscarpas, sena cartzas a manera òvia, pronta a totus sos òrdines: una ruga li surcat sa fronte e sas origras suas sunt artziadas che sas de sos lèperes. Sa responsabilidade de sa domo est como sa sua pro intreu, e issa aprofetat de sa padronàntzia sua pro una passione ebbia: pro si bufare carchi tassita de cafè in prus.
Sos pitzocos benint unu in fatu a s'àteru pro leare su cafè e late, chi issa ghetat in sas tassas tundas de terra groga e ruja: finas sos prus mannos, chi sunt mascros e frecuentant giai su ginnàsiu de sa tzitadina. Su prus mannu, Santus, est unu bellu pitzocu cun su profilu fine e sos ogros mannos, de colore grisu e cun su biancu asulu. At un'ària pensamentosa e leale: bestit giai cun carchi finesa e in su mentres chi bufat su cafè e late torrat a istudiare sa letzione de latinu. (...)
Sa minore, Cosima, chi galu no at s'edade de andare a iscola, abbàidat cun ammiratzione e imbìdia, ma finas cun carchi timore, ca issas, mescamente Enza, non bi giogant impare cun praghere: la leant a pùngios, l'ispinghent e li narant paràulas feas. Totus cosas imparadas dae sas cumpàngias de iscola.
Prus bonu, cun a issa, est su frade Andrea: acò chi, cando sas duas sorres sunt giai andadas a iscola, su pitzocu falat, ma refudat de leare su cafè e late. Roba de femineddas, narat. Isse diat mandigare, deretu, unu cantu de petza ruja mesu crua, ma a dae chi non bi nd'at, s'acuntentat de nde falare sa canistedda de sos tzeracos e ròsigat cun sas dentes fortes suas su pane tostu e una crosta de casu. Nanna li andat in segus suplichende·lu cun sa tassa prena in manos. A dae chi Andrea est su riferimentu, s'ànsia, s'ùnicu pedinu suo.
«Mi pares unu pastore» narat, ponende·li a dae in antis sa tassa.
«Lea custu; lea, angione; su maistru t'at a intèndere su fragu de su casu». (...)